Στην αρχαία Αθήνα δεν υπήρχε πιο φθηνό φαγητό από τις φακές. Όποιος έτρωγε σήμαινε ότι βρισκόταν σε κατάσταση απόλυτης ανέχειας. Μια μέρα, ο Διογένης έτρωγε ένα πιάτο φακές, όταν πέρασε ένας απεσταλμένος του άρχοντα και του είπε: «Α, Διογένη! Αν μάθαινες να μην είσαι ανυπότακτος και αν κολάκευες λιγάκι τον άρχοντα, δεν θα ήσουν αναγκασμένος να τρως συνέχεια φακές». Ο Διογένης σταμάτησε να τρώει, κοίταξε στα μάτια τον πλούσιο συνομιλητή του και αποκρίθηκε: «Α, φουκαρά αδερφέ μου! Αν μάθαινες να τρως λίγες φακές, δεν θα ήσουν αναγκασμένος να υπακούς και να κολακεύεις συνέχεια τον άρχοντα».
Φίλες και φίλοι, ο… άνθρωπος από τη φύση του έχει την τάση να στέκεται όρθιος.
Κι αν υπάρχει σήμερα ένας σύγχρονος Διογένης, αυτός δεν μπορεί να είναι άλλος από τον Μανώλη Γλέζο!
Καλωσορίζουμε λοιπόν απόψε στο Βελβεντό, τον ασυμβίβαστο άνθρωπο, τον ενεργό πολίτη, τον ήρωα Μανώλη Γλέζο.
Καλωσορίζουμε απόψε, με απέραντη ευγνωμοσύνη, νιώθοντας ύψιστη τιμή και περηφάνια, τον αντιστασιακό και αγωνιστή της ελευθερίας, τον θιασώτη και υπέρμαχο της συμμετοχικής και άμεσης Δημοκρατίας, Μανώλη Γλέζο.
Ισχυρότερη όμως, και από τη χαρά και από την τιμή, είναι η συγκίνηση που μας διακατέχει, γιατί αν ο Μανώλης Γλέζος για τη γενιά του είναι ένα πρόσωπο συνώνυμο του αγώνα, του θάρρους και της ακατάβλητης θέλησης, για μας τους νεώτερους είναι ένα πρόσωπο-σύμβολο, ένας ζωντανός θρύλος… Είναι μια φυσιογνωμία που σε συνεπαίρνει με τη ζωή αλλά και με το έργο του.
Μια ζωή ταυτόσημη με το έργο του, μια ζωή γεμάτη ιδέες και οράματα κι ένα έργο που προκαλεί τεράστιο ενδιαφέρον χάρις στις ποικίλες μορφές που παίρνει προκειμένου να υλοποιήσει αυτές τις ιδέες. Πάντα πρωτότυπες, πάντα ρηξικέλευθες, πάντα πρωτοποριακές.
Τον καλωσορίζουμε σήμερα, 21 Μαΐου, μέρα συμβολική. Γιατί σήμερα γιορτάζουμε και μία άλλη επέτειο. Γιατί σήμερα, 21 Μαΐου, συμπληρώνονται εβδομήντα(70) χρόνια από ένα πρωτοφανές και ανεπανάληπτο γεγονός, από μια αληθινή και ολοζώντανη εποποιία. Γιατί σαν σήμερα, πριν από 70 χρόνια, το 1941, διεξήχθηκε μια απαράμιλλη πολεμική σύγκρουση. Μια ιστορική μάχη. Η μάχη της Κρήτης. Μια από τις σημαντικότερες σελίδες του Δεύτερου παγκοσμίου Πολέμου και σταθμού στον αγώνα του ελληνικού λαού κατά του ολοκληρωτισμού. Μια μάχη στην οποία, εκμηδενίστηκαν - και δεν ξαναχρησιμοποιήθηκαν ποτέ ξανά στη διάρκεια του πολέμου - οι επίλεκτες αερομεταφερόμενες μονάδες των αλεξιπτωτιστών του Χίτλερ. Μια μάχη στην οποία, στραπατσαρίστηκε το ηθικό των Γερμανών. Μια μάχη όπου δοξάστηκε, για άλλη μία φορά, η μαχητικότητα, η γενναιότητα και η ανδρεία των Ελλήνων αλλά και το σημαντικότερο, η αρετή της ελευθερίας.
Σύντροφε Μανώλη Γλέζο, αγαπητοί συμπολίτες και συμπολίτισσες, ο τόπος που κατοικούμε, ο τόπος που γεννηθήκαμε, ζούμε και αγαπάμε, βρίσκεται το τελευταίο διάστημα, και κυρίως σήμερα, σε μία ιδιαίτερα κρίσιμη στιγμή.
Δυστυχώς, σήμερα, η Εθνική μας αξιοπρέπεια δεν έχει να κάνει πλέον με τους τόμους της ένδοξης ιστορίας μας, δεν αποτιμάται με τις αρετές και τον πολιτισμό μας, που προσφέραμε στην ανθρωπότητα, αλλά μετριέται με τα σπρέντς, τα μνημόνια και τα τοξικά ομόλογα που μας μολύνουν…
Γι’ αυτό κι όλοι εμείς που μαζευτήκαμε σήμερα εδώ, νιώθουμε τυχεροί που βρίσκεται ανάμεσά μας ο Μανώλης Γλέζος. Που, έστω και για το σύντομο χρονικό διάστημα της παραμονής του στο Βελβεντό, έχουμε τη δυνατότητα να ακούσουμε και να συνομιλήσουμε με έναν τέτοιο άνθρωπο, με έναν δάσκαλο, με έναν αγωνιστή.
Ο Μανώλης Γλέζος δεν είναι μόνο ο άνθρωπος που στην αρχή της μεγάλης κατοχικής νύχτας, πριν 70 χρόνια, τη νύχτα της 30ής προς 31η Μαΐου 1941, κατέβασε, μαζί με μια εξίσου εμβληματική μορφή της Εθνικής Αντίστασης, τον φίλο του, τον αείμνηστο Λάκη Σάντα, τη χιτλερική σημαία, τη Γερμανική σβάστικα του Γ΄ Ράιχ για να μη μολύνει τον ιερό βράχο της Ακρόπολης… Κάνοντας ακόμα και τις Καρυάτιδες να γελάσουν. Σε μια αποστροφή της λογικής που άλλοι την λένε αποκοτιά και άλλοι την λένε ανδρεία, δύο νέα παιδιά μιας σκλαβωμένης χώρας, δύο αμούστακα και άοπλα παλικάρια, ταπείνωσαν το κατακτητή, κατάφεραν να βεβηλώσουν το σύμβολο του Χίτλερ και να τον χτυπήσουν στην καρδιά. Στέλνοντας στην υποδουλωμένη Πατρίδα και στη τρομοκρατημένη ανθρωπότητα, ένα μήνυμα λευτεριάς από το βράχο του παγκόσμιου πολιτισμού. Αυτό το γνωρίζει όλη η οικουμένη. Ασφαλώς το γεγονός αυτό και μόνο έχει τέτοια δυναμική που αρκεί για να προσφέρει στα παιδιά, στους νέους, ένα ζωντανό μάθημα ιστορίας. «Ήταν η πρώτη ανάσα της αντίστασης», είπαν στη Βουλή, τιμώντας τον Μανώλη Γλέζο και τον Λάκη Σάντα, το Νοέμβριο του 2008. Δύο δεκαοκτάχρονα που έπαιξαν με την ιστορία, είδαν ένα σύμβολο και αποφάσισαν να γίνουν σύμβολα οι ίδιοι… «Εμείς που γεννηθήκαμε ανάμεσα στους δύο πολέμους είμαστε δρακογενιά, είμαστε παιδιά του δράκου», είχε πει ο Λάκης Σάντας σε μια από τις ελάχιστες συνεντεύξεις του. Μια δρακογενιά που είχε τις ρίζες της στο 4ο Γυμνάσιο Αθήνας. Ο Μανώλης Γλέζος και η… παρέα του ήταν οι άριστοι μαθητές του σχολείου και κανείς τότε δεν φανταζόταν ότι η σειρά των «πρώτων θρανίων» είχε συστήσει την οργάνωση για την απελευθέρωση των Δωδεκανήσων από την ιταλική κατοχή και τις νύχτες έγραφε συνθήματα στους αθηναϊκούς τοίχους κατά της μεταξικής δικτατορίας…
Βέβαια η Πατρίδα, αφού απελευθερώθηκε από τους Γερμανούς και παραδόθηκε στις «εξαρτήσεις» των συμμάχων της και των δοσίλογων τέκνων της, αντάμειψε όπως αυτή νόμιζε τους ήρωές της… Εξορίες, φυλακίσεις, καταδίκες σε θάνατο. Αυτές ήταν οι «τιμές» στον Μανώλη Γλέζο που μαζί με τον Λάκη Σάντα κατέβασαν τη γερμανική σημαία, την «αγκυλωμένη σημαία» από την Ακρόπολη, η κορυφαία αντιστασιακή πράξη στην Ευρώπη.
Ναι, συντηρούμε μια εκτεθειμένη Δημοκρατία, μια κατ’ επίφαση δημοκρατία που είναι ανίκανη να προστατέψει εμάς και τη Πατρίδα μας. Μια Δημοκρατία που αναπαράγει ΟΛΕΤΗΡΕΣ για την εξόντωσή της… Όπως είπε ο ίδιος ο Μανώλης Γλέζος, στην επικήδεια ομιλία τού «Συναγωνιστή» του Λάκη Σάντα. Όπου αναφερόμενος στις μεταξύ τους συζητήσεις ανέφερε ότι του είπε: «Οι Ολετήρες του Έθνους έχουν υποδουλώσει τη χώρα στρατιωτικά, πολιτικά και οικονομικά».
Θα θέλαμε, σύντροφε Μανώλη, να δεχτείτε τα θερμά μας συλλυπητήρια, τα συλλυπητήρια ολόκληρης της κοινωνίας του Βελβεντού, για τον φίλο σας, τον «αδερφοποιτό» σας, Απόστολο Σάντα που χάσατε, αλλά και έχασε όλη η Ελλάδα, πριν λίγες μέρες, ένα μόλις μήνα πριν την συμπλήρωση 70 χρόνων από το κατέβασμα της «σβάστικας» από τον ιερό βράχο…
Για μας τους Βελβεντινούς, φίλες και φίλοι, ο Μ. Γλέζος σημαίνει κάτι περισσότερο. Όπως ο ίδιος έχει πει παλιότερα: «Η αντίσταση του παρελθόντος δεν ανήκει ούτε σε κόμματα ούτε σε παρατάξεις ούτε και σε μας τους ίδιους που αγωνιστήκαμε. Είναι κτήμα του έθνους». Ο Μανώλης Γλέζος είναι ο βετεράνος αλλά όχι απόμαχος αγωνιστής που πέρασε πολλά στη ζωή του, έπαθε πολλά και που συνεχίζει να αγωνίζεται μέχρι σήμερα για τις ιδέες του. Είναι θαυμαστή η συνέχεια που είχε και η συνέπεια που υπάρχει στο έργο του. Ανάμεσα στην κορυφαία αντιστασιακή πράξη που τον έκανε γνωστό στα πέρατα της οικουμένης και στη μετέπειτα δράση του υπάρχει μια φανερή συμπληρωματική σχέση…
«Ο «Καλλικράτης» μετατρέπει τους πολίτες σε υπόδουλους» είχε δηλώσει τον περασμένο Οκτώβριο σε μία συνέντευξη που είχε δώσει και είχε προκαλέσει μεγάλη αίσθηση. «Ο «Καλλικράτης» είναι κώδικας, ο οποίος καταργεί την αυτοδιοίκηση και την κρατικοποιεί. Είναι αντισυνταγματικός και αντιδημοκρατικός», τόνιζε τότε.
Ο Μανώλης Γλέζος υπήρξε αντίπαλος των καταναγκαστικών συγχωνεύσεων των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης που επιχειρήθηκε από το 1986 ακόμα. Έπεισε μάλιστα τότε τον Ανδρέα Παπανδρέου και απέσυρε από νομοσχέδιο την αναγκαστική συνένωση.
Ήταν από τους πρώτους που αντέδρασαν και αντιστάθηκαν στην επιχειρούμενη από τον κ. Ραγκούση διοικητική μεταρρύθμιση, ήδη από το Γενάρη του 2010. Εκφράζοντας την άποψη ότι ο «Καλλικράτης» αποσκοπεί στην επαναθεμελίωση όχι της αυτοδιοίκησης αλλά του κράτους τοποθετήθηκε και στα συνέδρια της ΚΕΔΚΕ. Σημειώνοντας ακόμη ότι αυτή είναι μια πολύ δύσκολη καμπή για την αυτοδιοίκηση, ενώ άσκησε έντονη κριτική στην κυβέρνηση για τα περί… διαβούλευσης επί του σχεδίου.
Ως ενεργός πολίτης, που δεν έχει σταματήσει ν' αγωνίζεται συνεχώς και αδιαλείπτως, συμμετείχε και στις τελευταίες δημοτικές εκλογές, εκλογές στις οποίες κρινόταν ο κώδικας αυτοδιοίκησης ο επονομαζόμενος «Καλλικράτης» καθώς και όπως όλοι γνωρίζουμε, και η συνολική πολιτική της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ.
Και μάλιστα όχι στην πατρίδα του, την Απειράθου Νάξου, την οποία υπηρέτησε, προσπάθησε και πέτυχε πάρα πολλά, με σημαντικότερο όλων ότι λειτούργησε για δώδεκα χρόνια η άμεση δημοκρατία. Που είναι και η πραγματική δημοκρατία και την οποία, φυσικά, κατάργησε ο «Καποδίστριας». Αλλά, εκφράζοντας την αντίθεσή του στην αυτοδιοικητική μεταρρύθμιση και προκαλώντας τον ίδιο τον υπουργό Εσωτερικών, αποφάσισε να θέσει υποψηφιότητα στην… Πάρο ως επικεφαλής του συνδυασμού της Κίνησης Ενεργών Πολιτών Πάρου. Έλεγε τότε: «Δικαιούμαι να προσκαλώ σε διάλογο οποιονδήποτε για την αυτοδιοίκηση, την οποία λειτούργησα και υπηρέτησα. Πολλώ δε μάλλον, όταν ο Γ. Ραγκούσης τυχαίνει να είναι και αυτός από την Πάρο. Αβίαστα, λοιπόν, προβάλλει το: «Ιδού η Πάρος, ιδού και η πρόκληση». Και στο ερώτημα που του τέθηκε: «Γιατί στην Πάρο και όχι στη Νάξο, την πατρίδα σας;», απάντησε: «Πατρίδα μου είναι όλη η Ελλάδα, όλη η ανθρωπότητα. Αυτό πιστεύω και έτσι νιώθω».
Αλλά, ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά και ας σταθούμε σε μερικές μόνο στιγμές της πολυσήμαντης και περιπετειώδους ζωής του.
Ο Μανώλης Γλέζος γεννήθηκε στην Απειράθου Νάξου το 1922. Μαθητής ακόμα συμμετείχε στη δημιουργία μιας πατριωτικής ομάδας για την απελευθέρωση της Δωδεκανήσου. Στα 19 του χρόνια ήταν πρωτοετής φοιτητής της ΑΣΟΕ, όταν μαζί με τον Απόστολο Σάντα, τη νύχτα της 30ης προς 31η Μαΐου θα κατεβάσουν από την Ακρόπολη τη γερμανική σημαία και θα καταδικαστούν ερήμην σε θάνατο.
Έχει καταδικαστεί 28 φορές για την πολιτική του δραστηριότητα, από τις οποίες 3 φορές σε θάνατο. Παρέμεινε στη φυλακή και την εξορία συνολικά 16 χρόνια. Η εκτέλεση των θανατικών ποινών δεν πραγματοποιήθηκε, έπειτα από τις έντονες διαμαρτυρίες της διεθνούς κοινής γνώμης.
Μεταπολεμικά, συντάκτης και διευθυντής του ‘‘Ριζοσπάστη’’ και από το 1956 της ‘‘Αυγής’’.
Βουλευτής με την ΕΔΑ το 1951, όπως και το 1961 αν και φυλακισμένος.
1975: Συμμετέχει στην ανασυγκρότηση της ΕΔΑ – Πρόεδρός της (1985-89)
Πρώτος βουλευτής το 1981 όπως και το 1985, ευρωβουλευτής το 1984, όλες με το ψηφοδέλτιο του ΠΑΣΟΚ.
Εκτός, όμως, όλων των παραπάνω έχει να παρουσιάσει και ένα πληθωρικό και πολυσχιδές συγγραφικό έργο.
Έχει γράψει τα εξής βιβλία: Η ιστορία του βιβλίου – Από τη δικτατορία στη δημοκρατία – Το φαινόμενο της αλλοτρίωσης στη γλώσσα – Βίγλα μνήμης – Η συνείδηση της πετραίας γης – Ύδωρ, Αύρα, Νερό – Ο άνθρωπος και η φύση.
Ο Μανώλης Γλέζος είναι ακατάβλητος, ακόμα δρα και δημιουργεί. Απτό παράδειγμα το τελευταίο εργώδες πόνημά του που αναφέρεται στην ιστορία της Εθνικής Αντίστασης (1940-1945) και εκδόθηκε πριν έξι χρόνια από τις εκδόσεις «Στοχαστής».
Με το σχετικά πρόσφατο, αλλά όχι το τελευταίο ελπίζουμε, δίτομο βιβλίο-έργο του έρχεται να ανταμώσει τη δράση της νιότης του και ταυτόχρονα να εντάξει την εθνική αντίσταση στην ελληνική ιστορία, αφού ολόκληρη η ελληνική ιστορία, όπως παρατήρησε ο Ν. Σβορώνος δεν είναι τίποτ’ άλλο από μια διαρκής αντίσταση ενάντια σε κάθε επιβουλή και σε κάθε κατάκτηση.
Ο Μανώλης Γλέζος για την προσφορά του και τις υπηρεσίες του στις επιστήμες και στην πατρίδα έχει αναγορευτεί επίτιμος διδάκτορας σε τρία πανεπιστήμια, επίτιμο μέλος της Ελληνικής Υδροτεχνικής Ένωσης (Ε.Υ.Ε.), έχει ανακηρυχθεί επίτιμος δημότης σε πολλούς δήμους και επίτιμο μέλος σε διάφορους κοινωνικούς φορείς, ενώ έχει βραβευτεί το 1958 με το Διεθνές Βραβείο Δημοσιογραφίας, το 1959 με το χρυσό μετάλλιο Ζολιό Κιουρί, το 1963 με το χρυσό βραβείο Λένιν για την ειρήνη, το 1997 με τον Μεγαλόσταυρο του Φοίνικα και με άλλες τιμητικές διακρίσεις.
Αγαπητέ Μανώλη Γλέζο, φίλες και φίλοι, είμαστε πολίτες του Δήμου Βελβεντού. Του μοναδικού Δήμου στην Ελλάδα που αγωνίζεται με συνέπεια και συνέχεια εδώ και τέσσερα χρόνια για την ανεξαρτησία και την αυτονομία του. Ουσιαστικά δηλαδή, για την πεμπτουσία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης που είναι μία και μόνο λέξη: Δημοκρατία.
Η σημερινή πρόσκληση στον Μανώλη Γλέζο και η τιμητική για μας αποδοχή της, δεν φανερώνει τίποτε άλλο παρά το ότι ο αγώνας μας συνεχίζεται. Και θα συνεχιστεί έως ότου πετύχουμε το στόχο μας. Που δεν είναι άλλος παρά η ανεξαρτησία και η αυτονομία του Δήμου Βελβεντού!
Με τον Μανώλη Γλέζο απόψε κοντά μας ανοίγουμε μια εβδομάδα εκδηλώσεων και δραστηριοτήτων, μια εβδομάδα μνήμης, μια εβδομάδα αντίστασης.
Σύντροφε Μανώλη, τον Γενάρη του 2010 είχατε αναρωτηθεί, απευθυνόμενος στον Υπουργό Εσωτερικών: «…Και αν οι πολίτες πουν όχι, τι θα κάνει;» Οι πολίτες του Βελβεντού, όπως κι εσείς, είπαμε ΟΧΙ κ. Γλέζο. Όχι στον «Καλλικράτη», όχι στην κατάργηση και τη δολοφονία της πραγματικής αυτοδιοίκησης, όχι στην υποδούλωση. Αλλά δυστυχώς ήμασταν λίγοι. Μέχρι σήμερα. Γιατί από δω και πέρα όλο και περισσότερες κοινωνίες θα αντιλαμβάνονται ότι ο «Καλλικράτης» δεν είναι, όπως νόμιζαν αυτοί που τον υποστήριξαν, η δυνατότητα της τοπικής αυτοδιοίκησης να σχεδιάσει το μέλλον της σε ευρύτερη και πιο αποδοτική κλίμακα, να δώσει λύσεις που ασφυκτιούσαν στα στενά όρια των παλιών δήμων. Αλλά μια προέκταση του μνημονίου σε περιφερειακή κλίμακα, μια «εξειδίκευσή του σε τοπικό επίπεδο». Ο «Καλλικράτης» μεταβάλλεται, όπως προδιαγράφεται, δυστυχώς για τις Τοπικές Κοινωνίες, σε όργανο επιτήρησης των δημοσιονομικών προσαρμογών και του μνημονίου, και όχι όπως θα περίμεναν κάποιοι σε μηχανισμό δημιουργίας και αναδιανομής των πόρων υπέρ του λαού και της ελληνικής οικονομίας.
Φίλες και φίλοι, οι μέρες έχουν μνήμη…
Το παραμύθι δεν τελειώνει, άμα δεν το τελειώσουμε εμείς. Η ιστορία είναι πάντα εδώ, γεμάτη χρόνο και ρωγμές, γεμάτη μέρες και αλήθειες. «Η ιστορία γράφεται με ανυπακοή», λέει ένα από τα συνθήματα των ημερών τούτων. Και πόση συνάφεια έχει η ανυπακοή με το παραμύθι: δύο λέξεις που φέρνουν στα χείλη χαμόγελο, λέξεις τής παιδικής μας ηλικίας που κουβαλάμε μαζί μας όσο μεγαλώνουμε. Και είναι αυτές που μπορεί να μας κρατήσουν ζωντανούς και όχι η έλλειψη ρυτίδων από το μέτωπο και ρωγμών από το χρόνο. Είναι μέρες, λοιπόν, να μάθουμε να μιλάμε και να βγάζουμε αυθάδικα τη γλώσσα. Είναι μέρες παράξενες, θαυμάσιες μέρες / έτσι μπράβο να σ’ ακούω να μιλάς / Μέρες παράξενες, θαυμάσιες μέρες / Τι ωραίο να κλαις και να γελάς. Είναι μέρες που το γέλιο μπορεί να γίνεται κλάμα και το κλάμα, οργή. Είναι μέρες που η οργή ξεχειλίζει, αλλά δεν έχει όνειρο για να κρυφτεί. Είναι μέρες που τα όνειρά μας θα χωράνε και δεν θα κρύβουν την οργή μας. Είναι μέρες που θα μιλάμε και δεν θα αφήνουμε μόνο τους άλλους να μιλούν. Είναι μέρες που ο φόβος καραδοκεί να πνίξει τη μιλιά μας.
Είναι όμως παράλληλα και μέρες μνήμης για μας και, αντί να ευχηθούμε γενικά και αόριστα περί παγκόσμιας ειρήνης, τερματισμού του πυρηνικού εφιάλτη και εξάλειψης του πόνου και της δυστυχίας από τον κόσμο, ας κάνουμε κάτι καλύτερο. Ας ονειρευτούμε από την αρχή το παραμύθι. Το δικό μας παραμύθι. Χωρίς ευχές. Ας είναι το όνειρο εκείνο που θα χωρέσει όλος ο κόσμος. Είμαστε σίγουροι ότι στα όνειρα χωράει ο κόσμος όλος. Το όνειρο είναι πιο δυνατό από την ευχή. Επειδή κάποιες φορές γεμίζουμε ανυπακοή για να το κάνουμε πραγματικότητα. Όπως τα παιδιά, για να φτάσουν στο τέλος του παραμυθιού. Και τότε οι ζωές μας γεμίζουν φωτιά. Και αποκτούν την λάμψη των ματιών μας…
Ως επίλογο αυτής της προσφώνησης του Μανώλη Γλέζου, επιλέξαμε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του «αδερφοποιτού» του, του Λάκη Σάντα, που είχε καταθέσει ως παρακαταθήκη. Πιστεύουμε ότι θα το ήθελε και ο ίδιος: «Τώρα εγώ, μαζί με τους υπόλοιπους που ζουν ακόμα συναγωνιστές μου, απλά γερασμένα παλικάρια, φθάσαμε στο τέλος. Ζήσαμε όμως μεγάλες και ωραίες στιγμές. Εσείς να δούμε…».
Φίλες και φίλοι, συμπολίτισσες και συμπολίτες, παραδίδω το λόγο στον άνθρωπο που ανέβασε τις αξίες του ήθους, της ηθικής και της ανιδιοτέλειας στα ύψη. Πάντα απλός, αλλά όχι απλοϊκός, πάντα αγωνιστής και πάντα σεμνός. Σύντροφε Μανώλη Γλέζο…
21 Μαΐου 2011
Τσιουκαρδάνης Νίκος Πολίτης
Κι αν υπάρχει σήμερα ένας σύγχρονος Διογένης, αυτός δεν μπορεί να είναι άλλος από τον Μανώλη Γλέζο!
Καλωσορίζουμε λοιπόν απόψε στο Βελβεντό, τον ασυμβίβαστο άνθρωπο, τον ενεργό πολίτη, τον ήρωα Μανώλη Γλέζο.
Καλωσορίζουμε απόψε, με απέραντη ευγνωμοσύνη, νιώθοντας ύψιστη τιμή και περηφάνια, τον αντιστασιακό και αγωνιστή της ελευθερίας, τον θιασώτη και υπέρμαχο της συμμετοχικής και άμεσης Δημοκρατίας, Μανώλη Γλέζο.
Ισχυρότερη όμως, και από τη χαρά και από την τιμή, είναι η συγκίνηση που μας διακατέχει, γιατί αν ο Μανώλης Γλέζος για τη γενιά του είναι ένα πρόσωπο συνώνυμο του αγώνα, του θάρρους και της ακατάβλητης θέλησης, για μας τους νεώτερους είναι ένα πρόσωπο-σύμβολο, ένας ζωντανός θρύλος… Είναι μια φυσιογνωμία που σε συνεπαίρνει με τη ζωή αλλά και με το έργο του.
Μια ζωή ταυτόσημη με το έργο του, μια ζωή γεμάτη ιδέες και οράματα κι ένα έργο που προκαλεί τεράστιο ενδιαφέρον χάρις στις ποικίλες μορφές που παίρνει προκειμένου να υλοποιήσει αυτές τις ιδέες. Πάντα πρωτότυπες, πάντα ρηξικέλευθες, πάντα πρωτοποριακές.
Τον καλωσορίζουμε σήμερα, 21 Μαΐου, μέρα συμβολική. Γιατί σήμερα γιορτάζουμε και μία άλλη επέτειο. Γιατί σήμερα, 21 Μαΐου, συμπληρώνονται εβδομήντα(70) χρόνια από ένα πρωτοφανές και ανεπανάληπτο γεγονός, από μια αληθινή και ολοζώντανη εποποιία. Γιατί σαν σήμερα, πριν από 70 χρόνια, το 1941, διεξήχθηκε μια απαράμιλλη πολεμική σύγκρουση. Μια ιστορική μάχη. Η μάχη της Κρήτης. Μια από τις σημαντικότερες σελίδες του Δεύτερου παγκοσμίου Πολέμου και σταθμού στον αγώνα του ελληνικού λαού κατά του ολοκληρωτισμού. Μια μάχη στην οποία, εκμηδενίστηκαν - και δεν ξαναχρησιμοποιήθηκαν ποτέ ξανά στη διάρκεια του πολέμου - οι επίλεκτες αερομεταφερόμενες μονάδες των αλεξιπτωτιστών του Χίτλερ. Μια μάχη στην οποία, στραπατσαρίστηκε το ηθικό των Γερμανών. Μια μάχη όπου δοξάστηκε, για άλλη μία φορά, η μαχητικότητα, η γενναιότητα και η ανδρεία των Ελλήνων αλλά και το σημαντικότερο, η αρετή της ελευθερίας.
Σύντροφε Μανώλη Γλέζο, αγαπητοί συμπολίτες και συμπολίτισσες, ο τόπος που κατοικούμε, ο τόπος που γεννηθήκαμε, ζούμε και αγαπάμε, βρίσκεται το τελευταίο διάστημα, και κυρίως σήμερα, σε μία ιδιαίτερα κρίσιμη στιγμή.
Δυστυχώς, σήμερα, η Εθνική μας αξιοπρέπεια δεν έχει να κάνει πλέον με τους τόμους της ένδοξης ιστορίας μας, δεν αποτιμάται με τις αρετές και τον πολιτισμό μας, που προσφέραμε στην ανθρωπότητα, αλλά μετριέται με τα σπρέντς, τα μνημόνια και τα τοξικά ομόλογα που μας μολύνουν…
Γι’ αυτό κι όλοι εμείς που μαζευτήκαμε σήμερα εδώ, νιώθουμε τυχεροί που βρίσκεται ανάμεσά μας ο Μανώλης Γλέζος. Που, έστω και για το σύντομο χρονικό διάστημα της παραμονής του στο Βελβεντό, έχουμε τη δυνατότητα να ακούσουμε και να συνομιλήσουμε με έναν τέτοιο άνθρωπο, με έναν δάσκαλο, με έναν αγωνιστή.
Ο Μανώλης Γλέζος δεν είναι μόνο ο άνθρωπος που στην αρχή της μεγάλης κατοχικής νύχτας, πριν 70 χρόνια, τη νύχτα της 30ής προς 31η Μαΐου 1941, κατέβασε, μαζί με μια εξίσου εμβληματική μορφή της Εθνικής Αντίστασης, τον φίλο του, τον αείμνηστο Λάκη Σάντα, τη χιτλερική σημαία, τη Γερμανική σβάστικα του Γ΄ Ράιχ για να μη μολύνει τον ιερό βράχο της Ακρόπολης… Κάνοντας ακόμα και τις Καρυάτιδες να γελάσουν. Σε μια αποστροφή της λογικής που άλλοι την λένε αποκοτιά και άλλοι την λένε ανδρεία, δύο νέα παιδιά μιας σκλαβωμένης χώρας, δύο αμούστακα και άοπλα παλικάρια, ταπείνωσαν το κατακτητή, κατάφεραν να βεβηλώσουν το σύμβολο του Χίτλερ και να τον χτυπήσουν στην καρδιά. Στέλνοντας στην υποδουλωμένη Πατρίδα και στη τρομοκρατημένη ανθρωπότητα, ένα μήνυμα λευτεριάς από το βράχο του παγκόσμιου πολιτισμού. Αυτό το γνωρίζει όλη η οικουμένη. Ασφαλώς το γεγονός αυτό και μόνο έχει τέτοια δυναμική που αρκεί για να προσφέρει στα παιδιά, στους νέους, ένα ζωντανό μάθημα ιστορίας. «Ήταν η πρώτη ανάσα της αντίστασης», είπαν στη Βουλή, τιμώντας τον Μανώλη Γλέζο και τον Λάκη Σάντα, το Νοέμβριο του 2008. Δύο δεκαοκτάχρονα που έπαιξαν με την ιστορία, είδαν ένα σύμβολο και αποφάσισαν να γίνουν σύμβολα οι ίδιοι… «Εμείς που γεννηθήκαμε ανάμεσα στους δύο πολέμους είμαστε δρακογενιά, είμαστε παιδιά του δράκου», είχε πει ο Λάκης Σάντας σε μια από τις ελάχιστες συνεντεύξεις του. Μια δρακογενιά που είχε τις ρίζες της στο 4ο Γυμνάσιο Αθήνας. Ο Μανώλης Γλέζος και η… παρέα του ήταν οι άριστοι μαθητές του σχολείου και κανείς τότε δεν φανταζόταν ότι η σειρά των «πρώτων θρανίων» είχε συστήσει την οργάνωση για την απελευθέρωση των Δωδεκανήσων από την ιταλική κατοχή και τις νύχτες έγραφε συνθήματα στους αθηναϊκούς τοίχους κατά της μεταξικής δικτατορίας…
Βέβαια η Πατρίδα, αφού απελευθερώθηκε από τους Γερμανούς και παραδόθηκε στις «εξαρτήσεις» των συμμάχων της και των δοσίλογων τέκνων της, αντάμειψε όπως αυτή νόμιζε τους ήρωές της… Εξορίες, φυλακίσεις, καταδίκες σε θάνατο. Αυτές ήταν οι «τιμές» στον Μανώλη Γλέζο που μαζί με τον Λάκη Σάντα κατέβασαν τη γερμανική σημαία, την «αγκυλωμένη σημαία» από την Ακρόπολη, η κορυφαία αντιστασιακή πράξη στην Ευρώπη.
Ναι, συντηρούμε μια εκτεθειμένη Δημοκρατία, μια κατ’ επίφαση δημοκρατία που είναι ανίκανη να προστατέψει εμάς και τη Πατρίδα μας. Μια Δημοκρατία που αναπαράγει ΟΛΕΤΗΡΕΣ για την εξόντωσή της… Όπως είπε ο ίδιος ο Μανώλης Γλέζος, στην επικήδεια ομιλία τού «Συναγωνιστή» του Λάκη Σάντα. Όπου αναφερόμενος στις μεταξύ τους συζητήσεις ανέφερε ότι του είπε: «Οι Ολετήρες του Έθνους έχουν υποδουλώσει τη χώρα στρατιωτικά, πολιτικά και οικονομικά».
Θα θέλαμε, σύντροφε Μανώλη, να δεχτείτε τα θερμά μας συλλυπητήρια, τα συλλυπητήρια ολόκληρης της κοινωνίας του Βελβεντού, για τον φίλο σας, τον «αδερφοποιτό» σας, Απόστολο Σάντα που χάσατε, αλλά και έχασε όλη η Ελλάδα, πριν λίγες μέρες, ένα μόλις μήνα πριν την συμπλήρωση 70 χρόνων από το κατέβασμα της «σβάστικας» από τον ιερό βράχο…
Για μας τους Βελβεντινούς, φίλες και φίλοι, ο Μ. Γλέζος σημαίνει κάτι περισσότερο. Όπως ο ίδιος έχει πει παλιότερα: «Η αντίσταση του παρελθόντος δεν ανήκει ούτε σε κόμματα ούτε σε παρατάξεις ούτε και σε μας τους ίδιους που αγωνιστήκαμε. Είναι κτήμα του έθνους». Ο Μανώλης Γλέζος είναι ο βετεράνος αλλά όχι απόμαχος αγωνιστής που πέρασε πολλά στη ζωή του, έπαθε πολλά και που συνεχίζει να αγωνίζεται μέχρι σήμερα για τις ιδέες του. Είναι θαυμαστή η συνέχεια που είχε και η συνέπεια που υπάρχει στο έργο του. Ανάμεσα στην κορυφαία αντιστασιακή πράξη που τον έκανε γνωστό στα πέρατα της οικουμένης και στη μετέπειτα δράση του υπάρχει μια φανερή συμπληρωματική σχέση…
«Ο «Καλλικράτης» μετατρέπει τους πολίτες σε υπόδουλους» είχε δηλώσει τον περασμένο Οκτώβριο σε μία συνέντευξη που είχε δώσει και είχε προκαλέσει μεγάλη αίσθηση. «Ο «Καλλικράτης» είναι κώδικας, ο οποίος καταργεί την αυτοδιοίκηση και την κρατικοποιεί. Είναι αντισυνταγματικός και αντιδημοκρατικός», τόνιζε τότε.
Ο Μανώλης Γλέζος υπήρξε αντίπαλος των καταναγκαστικών συγχωνεύσεων των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης που επιχειρήθηκε από το 1986 ακόμα. Έπεισε μάλιστα τότε τον Ανδρέα Παπανδρέου και απέσυρε από νομοσχέδιο την αναγκαστική συνένωση.
Ήταν από τους πρώτους που αντέδρασαν και αντιστάθηκαν στην επιχειρούμενη από τον κ. Ραγκούση διοικητική μεταρρύθμιση, ήδη από το Γενάρη του 2010. Εκφράζοντας την άποψη ότι ο «Καλλικράτης» αποσκοπεί στην επαναθεμελίωση όχι της αυτοδιοίκησης αλλά του κράτους τοποθετήθηκε και στα συνέδρια της ΚΕΔΚΕ. Σημειώνοντας ακόμη ότι αυτή είναι μια πολύ δύσκολη καμπή για την αυτοδιοίκηση, ενώ άσκησε έντονη κριτική στην κυβέρνηση για τα περί… διαβούλευσης επί του σχεδίου.
Ως ενεργός πολίτης, που δεν έχει σταματήσει ν' αγωνίζεται συνεχώς και αδιαλείπτως, συμμετείχε και στις τελευταίες δημοτικές εκλογές, εκλογές στις οποίες κρινόταν ο κώδικας αυτοδιοίκησης ο επονομαζόμενος «Καλλικράτης» καθώς και όπως όλοι γνωρίζουμε, και η συνολική πολιτική της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ.
Και μάλιστα όχι στην πατρίδα του, την Απειράθου Νάξου, την οποία υπηρέτησε, προσπάθησε και πέτυχε πάρα πολλά, με σημαντικότερο όλων ότι λειτούργησε για δώδεκα χρόνια η άμεση δημοκρατία. Που είναι και η πραγματική δημοκρατία και την οποία, φυσικά, κατάργησε ο «Καποδίστριας». Αλλά, εκφράζοντας την αντίθεσή του στην αυτοδιοικητική μεταρρύθμιση και προκαλώντας τον ίδιο τον υπουργό Εσωτερικών, αποφάσισε να θέσει υποψηφιότητα στην… Πάρο ως επικεφαλής του συνδυασμού της Κίνησης Ενεργών Πολιτών Πάρου. Έλεγε τότε: «Δικαιούμαι να προσκαλώ σε διάλογο οποιονδήποτε για την αυτοδιοίκηση, την οποία λειτούργησα και υπηρέτησα. Πολλώ δε μάλλον, όταν ο Γ. Ραγκούσης τυχαίνει να είναι και αυτός από την Πάρο. Αβίαστα, λοιπόν, προβάλλει το: «Ιδού η Πάρος, ιδού και η πρόκληση». Και στο ερώτημα που του τέθηκε: «Γιατί στην Πάρο και όχι στη Νάξο, την πατρίδα σας;», απάντησε: «Πατρίδα μου είναι όλη η Ελλάδα, όλη η ανθρωπότητα. Αυτό πιστεύω και έτσι νιώθω».
Αλλά, ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά και ας σταθούμε σε μερικές μόνο στιγμές της πολυσήμαντης και περιπετειώδους ζωής του.
Ο Μανώλης Γλέζος γεννήθηκε στην Απειράθου Νάξου το 1922. Μαθητής ακόμα συμμετείχε στη δημιουργία μιας πατριωτικής ομάδας για την απελευθέρωση της Δωδεκανήσου. Στα 19 του χρόνια ήταν πρωτοετής φοιτητής της ΑΣΟΕ, όταν μαζί με τον Απόστολο Σάντα, τη νύχτα της 30ης προς 31η Μαΐου θα κατεβάσουν από την Ακρόπολη τη γερμανική σημαία και θα καταδικαστούν ερήμην σε θάνατο.
Έχει καταδικαστεί 28 φορές για την πολιτική του δραστηριότητα, από τις οποίες 3 φορές σε θάνατο. Παρέμεινε στη φυλακή και την εξορία συνολικά 16 χρόνια. Η εκτέλεση των θανατικών ποινών δεν πραγματοποιήθηκε, έπειτα από τις έντονες διαμαρτυρίες της διεθνούς κοινής γνώμης.
Μεταπολεμικά, συντάκτης και διευθυντής του ‘‘Ριζοσπάστη’’ και από το 1956 της ‘‘Αυγής’’.
Βουλευτής με την ΕΔΑ το 1951, όπως και το 1961 αν και φυλακισμένος.
1975: Συμμετέχει στην ανασυγκρότηση της ΕΔΑ – Πρόεδρός της (1985-89)
Πρώτος βουλευτής το 1981 όπως και το 1985, ευρωβουλευτής το 1984, όλες με το ψηφοδέλτιο του ΠΑΣΟΚ.
Εκτός, όμως, όλων των παραπάνω έχει να παρουσιάσει και ένα πληθωρικό και πολυσχιδές συγγραφικό έργο.
Έχει γράψει τα εξής βιβλία: Η ιστορία του βιβλίου – Από τη δικτατορία στη δημοκρατία – Το φαινόμενο της αλλοτρίωσης στη γλώσσα – Βίγλα μνήμης – Η συνείδηση της πετραίας γης – Ύδωρ, Αύρα, Νερό – Ο άνθρωπος και η φύση.
Ο Μανώλης Γλέζος είναι ακατάβλητος, ακόμα δρα και δημιουργεί. Απτό παράδειγμα το τελευταίο εργώδες πόνημά του που αναφέρεται στην ιστορία της Εθνικής Αντίστασης (1940-1945) και εκδόθηκε πριν έξι χρόνια από τις εκδόσεις «Στοχαστής».
Με το σχετικά πρόσφατο, αλλά όχι το τελευταίο ελπίζουμε, δίτομο βιβλίο-έργο του έρχεται να ανταμώσει τη δράση της νιότης του και ταυτόχρονα να εντάξει την εθνική αντίσταση στην ελληνική ιστορία, αφού ολόκληρη η ελληνική ιστορία, όπως παρατήρησε ο Ν. Σβορώνος δεν είναι τίποτ’ άλλο από μια διαρκής αντίσταση ενάντια σε κάθε επιβουλή και σε κάθε κατάκτηση.
Ο Μανώλης Γλέζος για την προσφορά του και τις υπηρεσίες του στις επιστήμες και στην πατρίδα έχει αναγορευτεί επίτιμος διδάκτορας σε τρία πανεπιστήμια, επίτιμο μέλος της Ελληνικής Υδροτεχνικής Ένωσης (Ε.Υ.Ε.), έχει ανακηρυχθεί επίτιμος δημότης σε πολλούς δήμους και επίτιμο μέλος σε διάφορους κοινωνικούς φορείς, ενώ έχει βραβευτεί το 1958 με το Διεθνές Βραβείο Δημοσιογραφίας, το 1959 με το χρυσό μετάλλιο Ζολιό Κιουρί, το 1963 με το χρυσό βραβείο Λένιν για την ειρήνη, το 1997 με τον Μεγαλόσταυρο του Φοίνικα και με άλλες τιμητικές διακρίσεις.
Αγαπητέ Μανώλη Γλέζο, φίλες και φίλοι, είμαστε πολίτες του Δήμου Βελβεντού. Του μοναδικού Δήμου στην Ελλάδα που αγωνίζεται με συνέπεια και συνέχεια εδώ και τέσσερα χρόνια για την ανεξαρτησία και την αυτονομία του. Ουσιαστικά δηλαδή, για την πεμπτουσία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης που είναι μία και μόνο λέξη: Δημοκρατία.
Η σημερινή πρόσκληση στον Μανώλη Γλέζο και η τιμητική για μας αποδοχή της, δεν φανερώνει τίποτε άλλο παρά το ότι ο αγώνας μας συνεχίζεται. Και θα συνεχιστεί έως ότου πετύχουμε το στόχο μας. Που δεν είναι άλλος παρά η ανεξαρτησία και η αυτονομία του Δήμου Βελβεντού!
Με τον Μανώλη Γλέζο απόψε κοντά μας ανοίγουμε μια εβδομάδα εκδηλώσεων και δραστηριοτήτων, μια εβδομάδα μνήμης, μια εβδομάδα αντίστασης.
Σύντροφε Μανώλη, τον Γενάρη του 2010 είχατε αναρωτηθεί, απευθυνόμενος στον Υπουργό Εσωτερικών: «…Και αν οι πολίτες πουν όχι, τι θα κάνει;» Οι πολίτες του Βελβεντού, όπως κι εσείς, είπαμε ΟΧΙ κ. Γλέζο. Όχι στον «Καλλικράτη», όχι στην κατάργηση και τη δολοφονία της πραγματικής αυτοδιοίκησης, όχι στην υποδούλωση. Αλλά δυστυχώς ήμασταν λίγοι. Μέχρι σήμερα. Γιατί από δω και πέρα όλο και περισσότερες κοινωνίες θα αντιλαμβάνονται ότι ο «Καλλικράτης» δεν είναι, όπως νόμιζαν αυτοί που τον υποστήριξαν, η δυνατότητα της τοπικής αυτοδιοίκησης να σχεδιάσει το μέλλον της σε ευρύτερη και πιο αποδοτική κλίμακα, να δώσει λύσεις που ασφυκτιούσαν στα στενά όρια των παλιών δήμων. Αλλά μια προέκταση του μνημονίου σε περιφερειακή κλίμακα, μια «εξειδίκευσή του σε τοπικό επίπεδο». Ο «Καλλικράτης» μεταβάλλεται, όπως προδιαγράφεται, δυστυχώς για τις Τοπικές Κοινωνίες, σε όργανο επιτήρησης των δημοσιονομικών προσαρμογών και του μνημονίου, και όχι όπως θα περίμεναν κάποιοι σε μηχανισμό δημιουργίας και αναδιανομής των πόρων υπέρ του λαού και της ελληνικής οικονομίας.
Φίλες και φίλοι, οι μέρες έχουν μνήμη…
Το παραμύθι δεν τελειώνει, άμα δεν το τελειώσουμε εμείς. Η ιστορία είναι πάντα εδώ, γεμάτη χρόνο και ρωγμές, γεμάτη μέρες και αλήθειες. «Η ιστορία γράφεται με ανυπακοή», λέει ένα από τα συνθήματα των ημερών τούτων. Και πόση συνάφεια έχει η ανυπακοή με το παραμύθι: δύο λέξεις που φέρνουν στα χείλη χαμόγελο, λέξεις τής παιδικής μας ηλικίας που κουβαλάμε μαζί μας όσο μεγαλώνουμε. Και είναι αυτές που μπορεί να μας κρατήσουν ζωντανούς και όχι η έλλειψη ρυτίδων από το μέτωπο και ρωγμών από το χρόνο. Είναι μέρες, λοιπόν, να μάθουμε να μιλάμε και να βγάζουμε αυθάδικα τη γλώσσα. Είναι μέρες παράξενες, θαυμάσιες μέρες / έτσι μπράβο να σ’ ακούω να μιλάς / Μέρες παράξενες, θαυμάσιες μέρες / Τι ωραίο να κλαις και να γελάς. Είναι μέρες που το γέλιο μπορεί να γίνεται κλάμα και το κλάμα, οργή. Είναι μέρες που η οργή ξεχειλίζει, αλλά δεν έχει όνειρο για να κρυφτεί. Είναι μέρες που τα όνειρά μας θα χωράνε και δεν θα κρύβουν την οργή μας. Είναι μέρες που θα μιλάμε και δεν θα αφήνουμε μόνο τους άλλους να μιλούν. Είναι μέρες που ο φόβος καραδοκεί να πνίξει τη μιλιά μας.
Είναι όμως παράλληλα και μέρες μνήμης για μας και, αντί να ευχηθούμε γενικά και αόριστα περί παγκόσμιας ειρήνης, τερματισμού του πυρηνικού εφιάλτη και εξάλειψης του πόνου και της δυστυχίας από τον κόσμο, ας κάνουμε κάτι καλύτερο. Ας ονειρευτούμε από την αρχή το παραμύθι. Το δικό μας παραμύθι. Χωρίς ευχές. Ας είναι το όνειρο εκείνο που θα χωρέσει όλος ο κόσμος. Είμαστε σίγουροι ότι στα όνειρα χωράει ο κόσμος όλος. Το όνειρο είναι πιο δυνατό από την ευχή. Επειδή κάποιες φορές γεμίζουμε ανυπακοή για να το κάνουμε πραγματικότητα. Όπως τα παιδιά, για να φτάσουν στο τέλος του παραμυθιού. Και τότε οι ζωές μας γεμίζουν φωτιά. Και αποκτούν την λάμψη των ματιών μας…
Ως επίλογο αυτής της προσφώνησης του Μανώλη Γλέζου, επιλέξαμε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του «αδερφοποιτού» του, του Λάκη Σάντα, που είχε καταθέσει ως παρακαταθήκη. Πιστεύουμε ότι θα το ήθελε και ο ίδιος: «Τώρα εγώ, μαζί με τους υπόλοιπους που ζουν ακόμα συναγωνιστές μου, απλά γερασμένα παλικάρια, φθάσαμε στο τέλος. Ζήσαμε όμως μεγάλες και ωραίες στιγμές. Εσείς να δούμε…».
Φίλες και φίλοι, συμπολίτισσες και συμπολίτες, παραδίδω το λόγο στον άνθρωπο που ανέβασε τις αξίες του ήθους, της ηθικής και της ανιδιοτέλειας στα ύψη. Πάντα απλός, αλλά όχι απλοϊκός, πάντα αγωνιστής και πάντα σεμνός. Σύντροφε Μανώλη Γλέζο…
21 Μαΐου 2011
Τσιουκαρδάνης Νίκος Πολίτης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου