Γεωργία Καραμήτρου-Μεντεσίδη: Εσωσε την Ιστορία από πνιγμό ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΜΠΑΚΟΓΙΑΝΝΗ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ 16.03.2015 : 16:29 Γεωργία Καραμήτρου-Μεντεσίδη: Εσωσε την Ιστορία από πνιγμό ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΜΠΑΚΟΓΙΑΝΝΗ ΕΤΙΚΕΤΕΣ: Το ντοκιμαντέρ «Η αρχαιολόγος» του Κίμωνα Τσακίρη ασχολείται με μία ανασκαφή και ένα πρόσωπο. Η πρωταγωνίστρια, αρχαιολόγος Γεωργία Καραμήτρου-Μεντεσίδη, δίνει μάχη με το χρόνο για να σώσει όσο περισσότερα ευρήματα μπορεί, πριν χαθούν για πάντα στο βυθό μιας τεχνητής λίμνης στη Δυτική Μακεδονία με την κατασκευή του φράγματος του Ιλαρίωνα της ΔΕΗ. Προϊσταμένη της Λ΄ Εφορείας, η κυρία Καραμήτρου ανασκάπτει την περιοχή από τη δεκαετία του ’80, τότε που οι κάτοικοι δεν γνώριζαν καν ότι υπήρχαν αρχαιότητες στον τόπο τους. Η ίδια μεγάλωσε μέσα στα αρχαία. Κατάγεται από την Παναγίτσα Λοκρίδας, που απέχει 1,5 χιλιόμετρο από την αρχαία Ελάτεια, και ήδη από τα φοιτητικά της χρόνια τη σημάδεψαν οι σημαντικοί αρχαιολόγοι Γιώργος Δεσπίνης και Μανόλης Ανδρόνικος. Αποκορύφωμα των προσπαθειών της στο νομό Κοζάνης αποτελεί η ίδρυση του Αρχαιολογικού Μουσείου Αιανής, ενός συγκροτήματος 4.500 τ.μ., που έδωσε νέα διάσταση στην ιστορία της Ανω Μακεδονίας. Το ντοκιμαντέρ καταγράφει το χρόνο αντίστροφα: από την έμφραξη τον Ιούλιο του 2012 έως τον Οκτώβριο της ίδιας χρονιάς, οπότε το νερό κάλυψε τις αρχαιότητες. Μια αρχαιολόγος πρωταγωνίστρια σε ταινία; Είχα πολλούς ενδοιασμούς, αλλά μου το ανέφεραν ως... τετελεσμένο. Είμαστε ευγνώμονες στον Κίμωνα, και εγώ, και όλοι όσοι είναι από εκείνο τον τόπο. Διότι «έβγαλε» τέχνη και ομορφιά όταν συντελούνταν μια καταστροφή. Ησαστε παρούσα τη στιγμή που το νερό σκέπαζε τα αρχαία; Δεν πήγα όταν το νερό έμπαινε μέσα στους τάφους. Ηταν κάτι που δεν το άντεχα. Ως αρχαιολόγος στην περιοχή, πολεμήσατε την ανάπτυξη; Οι αρχαιολόγοι πιστεύουμε ότι μπορούμε να συγκεράσουμε την ανάπτυξη με τη διάσωση των αρχαιοτήτων. Ο νόμος δίνει τη δυνατότητα να σώζονται οι αρχαιότητες με χρηματοδότηση από τα ίδια τα έργα (σ.σ. η ΔΕΗ πλήρωσε για τις ανασκαφές στο φράγμα του Ιλαρίωνα). Ομως ποτέ δεν περισσεύουν αρκετά χρήματα. Εκ των υστέρων καταλάβαμε ότι μπορούσαμε να σώσουμε μόνο μερικά. Τι ποσοστό σώσατε; Ο Λογκάς Ελάτης ήταν 455 στρέμματα αρχαιολογικού χώρου. Τι προλάβαμε να ανασκάψουμε μέσα σε 18 μήνες; Εκείνο που προσπαθήσαμε ήταν να σκάβουμε σε διάφορα επίπεδα, γιατί υπήρχε διαχρονική κατοίκηση του χώρου από τα νεολιθικά μέχρι και τα βυζαντινά χρόνια. Κυρίως κατά την πρώιμη και μέση Εποχή του Χαλκού, αλλά και την ύστερη Εποχή του Χαλκού με τάφους που έχουν μυκηναϊκό χαρακτήρα. Για να επιβεβαιωθεί για άλλη μία φορά ότι το βόρειο άκρο των Μυκηναίων δεν ήταν η Θεσσαλία. Ούτε ήταν ξεκομμένοι από τη Μακεδονία. Αρα, αυτό που έβλεπα να χάνεται κάθε μέρα είναι τα στοιχεία -αγγεία, κοσμήματα, ειδώλια, εργαλεία, οπλισμός- για να ανασυσταθούν όλη η ζωή και τα έθιμα μιας εποχής. Ποιοι ανέλαβαν την ευθύνη για να χαθούν όλα αυτά; Η δημιουργία του φράγματος ήταν απόφαση του κράτους και η ΔΕΗ, από την πλευρά της, πιστεύει ότι έκανε πάρα πολλά. Εχει επίσης την άποψη πως τα αρχαία δεν θα διαλυθούν εάν εγκιβωτιστούν στο χώμα και μείνουν όπως είναι για 100 χρόνια που θα λειτουργεί το φράγμα. Εγώ εμμένω στην άποψή μου, ότι τα αρχαία μέσα στο νερό καταστρέφονται. Αποκλείεται να έχετε εσείς άδικο; Εχουμε την εμπειρία από το φράγμα του Πολυφύτου, το οποίο κατασκευάστηκε επί χούντας, όπου καταστρέφονται πάνω από 100 αρχαιολογικοί χώροι με την αυξομείωση της στάθμης του νερού και «ψαρεύουμε» αγγεία και κόκαλα. Από την άλλη, έστω ότι είναι σωστή η άποψη της ΔΕΗ κι εγώ είμαι η παράλογη, δεν άξιζε να ανασκαφούν όσο το δυνατόν περισσότερα για να αλλάξει και η ιστορία αυτού του τόπου; Ποιος σας εμπόδισε; Η έλλειψη χρόνου. Ενώ στα λιγνιτωρυχεία είχαμε πετύχει πολύ καλή συνεννόηση και κάναμε ανασκαφές πριν οι χώροι αποδοθούν στη ΔΕΗ για την εξόρυξη του λιγνίτη, με το φράγμα οι υπεύθυνοι ροκάνιζαν το χρόνο. Η τοπική κοινωνία ήταν στο πλευρό σας; Δεν ήταν εναντίον μου. Σε μια έντονη διαμαρτυρία μου, μάλιστα, ένας δήμαρχος μου είχε πει: «Μα γι’ αυτά τρέχεις εσύ, και φτάνεις και περισσεύεις». Ε, εγώ δεν νομίζω ότι έφτανα και περίσσευα, γιατί η ισχύς βρίσκεται εν τη ενώσει. Οι ντόπιοι ήθελαν δουλειές ή τα αρχαία; Τα πράγματα δεν είναι άσπρα ή μαύρα. Η τοπική κοινωνία συνέπασχε μαζί μας και υποστήριζε τις ανασκαφές. Επίσης τα έργα αυτά είναι ανταποδοτικά. Το 2011 απασχολούσαμε 960 εργάτες στις ανασκαφές στους νομούς Κοζάνης και Γρεβενών, όπου η ανεργία είναι πολύ υψηλή. Την ίδια στιγμή, όπως φαίνεται και στην ταινία, κάποιοι άλλοι ντόπιοι σάς έκλειναν το δρόμο και εμπόδιζαν την ανασκαφή; Η κατάληψη που έκαναν δεν στρεφόταν εναντίον μας, αλλά εναντίον της ΔΕΗ. Η κινητοποίηση έληξε μάλιστα όταν συνεννοήθηκε ο δήμαρχος με τη ΔΕΗ να προσληφθούν αυτά τα άτομα. Με λίγα λόγια, η ιστορία της ταινίας είναι μια ιστορία προσωπικής ευθύνης; Δεν είμαι εξαίρεση. Ελεος! Εκανα το καθήκον μου μέσα από τα αρμόδια όργανα. Ετσι δουλεύουμε στην Αρχαιολογική Υπηρεσία παίρνουμε προσωπικά την κάθε υπόθεση. Από το 1821, που ο Κυριάκος Πιττάκης έδωσε μολύβι στους Τούρκους για να μην το πάρουν από τα μάρμαρα και καταστρέψουν τα αρχαία της Ακρόπολης, η αρχαιολογία είναι πάντα ηρωική και μαχόμενη. Τα ευρήματα στην περιοχή σας είναι το ίδιο σημαντικά με την Αμφίπολη; Τα αρχαία δεν αντιπαρατίθενται το ένα στο άλλο το ένα συμπληρώνει το άλλο. Φανταστείτε, εάν είχε ανακαλυφθεί μόνο ο τάφος της Αμφίπολης -που είναι μοναδικό μνημείο στην κατηγορία του- και δεν ξέραμε τους υπόλοιπους 140 μακεδονικούς τάφους. Το πάθος σας με την αρχαιολογία αγγίζει τα όρια της εμμονής; Τρελό ή κάτι χειρότερο λένε τον καθένα που δουλεύει πολύ και αμείβεται λίγο. Πώς περνάτε τώρα τις μέρες σας; Συνεχίζω το επιστημονικό μου έργο με δημοσιεύσεις. Κάποια στιγμή θα έβγαινα στη σύνταξη. Απλώς, το 2011 μας έβγαλαν βίαια στην εφεδρεία. Πολλοί από εμάς που δουλεύαμε ακόμη και τις μέρες της αδείας μας, αισθανθήκαμε άχρηστοι και αναλώσιμοι. Σας λείπει η ανασκαφή; Οχι. Αρκεί να ξέρω ότι σώζονται τα αρχαία. Θυσιάσατε την οικογένεια για την αρχαιολογία; Προς Θεού! Εγώ έκανα ένα παιδί κι ένα μουσείο, αλλά βάζω πρώτο το παιδί. Δούλευα στις ανασκαφές Σαββατοκύριακα, Πάσχα και καλοκαίρια, και είχα τον γιο μου μικρό μαζί μου. Και κάποιους μήνες κοιμόμουν και μέσα στο μουσείο, όταν αναγκάστηκα να το προσέχω διότι δεν είχαμε φύλακες. Αλλά υπήρχαν και φύλακες οι οποίοι είχαν απολυθεί και έρχονταν και δούλευαν εθελοντικά κάποιες βάρδιες. Με μεράκι γίνονται αυτά. Χάρη σ’ εσάς σώθηκαν τα αρχαία στην περιοχή της Κοζάνης; Εάν δεν πήγαινα εγώ τότε στην περιοχή, μπορεί να πήγαινε ένας άλλος συνάδελφος. Περιοδικό "Κ"